“Ook makelaars zijn blij dat de gemeente ingrijpt”

De geschiedenis van Heerlen is verweven met die van de steenkoolwinning. In de jaren 70 verdwenen er na de mijnsluitingen zo’n 30.000 banen. “Slechts deels kwam daar werk voor terug bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en ABP Pensioenfonds. Mijnwerkers met kolenschoppen van handen gingen bij het CBS gegevens invoeren. Soms ging dat goed, heel vaak niet. Zo ontstond een armoedeval met sociale problemen: gezinnen vielen uit elkaar, er was huiselijk geweld, een drugsepidemie”, vertelt Gelderblom. “Een deel van de mijnkoloniën, voor mijnwerkers gebouwde huurwijken, stroomde leeg. In de jaren 80 bouwden woningcorporaties op gesaneerde mijngrond heel veel in het goedkope sociale bestand. Daar ontstond zo overaanbod.”

Fikse problemen
Van de Heerlenaren is 53 procent huurder: 36 procent bij corporaties, 17 procent in de private verhuur. “Dat is zowel landelijk als regionaal uitzonderlijk veel”, zegt de wethouder. “Veel huurders zijn kwetsbaar: door kamergewijze verhuur, hoge doorstroom, fikse sociaal-maatschappelijke problemen, armoede. Daarnaast kennen we een hoog percentage gescheiden mensen. Veel van hen komen van elders.” Dat is niet zonder reden: de stad staat met haar buren Brunssum en Kerkrade al tijden in de top 5 van gemeenten met de goedkoopste huizen. “Het is gemakkelijk om een woning te vinden, ook in de huursector: wachtlijsten zijn kort, het aanbod groot en goedkoop”, zegt hij. “Er zijn gemeenten die tegen woningzoekenden met een kleine portemonnee zeggen: ‘Ga maar naar Heerlen.’ Dat gebeurt vanuit heel Nederland: van Spijkenisse tot Almere.”

Maar Heerlen kan niet iedereen huisvesten. “Kijk je naar de instroom, dan is sprake van een acute kwestie. Die moet stoppen. De leefbaarheid staat onder druk, want mensen die het moeilijk hebben, krijgen het – als je ze bij elkaar zet – ook moeilijk met elkaar”, legt Gelderblom uit. “Dat Heerlen-Noord een aantal hot spots kent, is terug te voeren op de samenstelling van de woningvoorraad.”

Beleggersparadijs
In 2021 omschreef Elsevier de wijk Vrieheide in Heerlen-Noord als ‘een fantastisch gebied voor vastgoedinvesteringen’, een ‘beleggersparadijs’. “Jarenlang zijn hier heel veel goedkope panden opgekocht door beleggers”, vertelt Gelderblom. “We stonden in de landelijke top 10 met het hoogste aandeel verkochte woningen in handen van niet-bewoners. Hadden we in 2022 niet samen met de corporaties 51 woningen teruggekocht, dan waren die zeker opgekocht door huisjesmelkers.”

De gemeente grijpt op meer fronten in. “Ons beleidskader Grip op Wonen, gestart in 2023, biedt instrumenten als opkoopbescherming, zelfbewoningsplicht en een verbod op woningsplitsing. De Wet goed verhuurderschap en de Wet betaalbare huur vullen de gereedschapskist aan.” Zo vinden in aandachtsgebieden in Heerlen-Noord toezichtdagen plaats bij kamerverhuurpanden en particuliere verhuurders. Sinds kort zijn er controles waarbij de gemeente met huurteam Zuid-Limburg en bouw- en woningtoezicht op pad gaat, bewoners spreekt, voorlichting geeft en handhaaft als verhuurders de wet overtreden.

Arbeidsmigranten
In heel Heerlen is een verhuurvergunning verplicht voor woonruimteverhuur aan arbeidsmigranten, in Vrieheide en Uterweg geldt dat de volledige huursector. “We zien geregeld onduidelijke constructies met een uitzendbureau of werkgever ertussen waarbij slecht onderhouden woningen tegen hoge prijzen aan arbeidsmigranten worden verhuurd”, zegt Gelderblom. “Laat ik duidelijk zijn”, benadrukt hij. “Deze regio kan niet bestaan zonder arbeidsmigratie. Vele Polen, Slovenen, Italianen en Marokkanen hebben destijds de steenkolenindustrie tot bloei gebracht. Zij maken deel uit van de samenleving. Het probleem zit niet in de mensen, maar in een cynisch economisch model dat nu short-stay arbeidsmigranten als kortetermijnkanonnenvoer gebruikt. Dat is bezwaarlijk.”
Arbeidsmigranten zijn welkom, bijvoorbeeld in de medische industrie waar in de regio op uiteenlopende niveaus veel goede banen bijkomen, aldus Gelderblom. “Voor sociale klimmers, opkrabbelaars, werkenden uit het midden- en hogere segment hebben we nu echter onvoldoende woonaanbod. Dat gaat over honderden huishoudens.”

Mengen zonder te verdringen
Januari 2025 nam de gemeenteraad unaniem het beleidsplan Nieuw Heerlens Woonfundament aan. De nadruk daarin ligt op groei en het stimuleren van gemengde wijken door nieuwbouw in de middensector en van gezinswoningen. Het doel: mengen zonder te verdringen. “We houden ruimte voor betaalbare woningen voor mensen die hier geworteld zijn, ook als ze een uitkering hebben. Volkshuisvesting is geen volksverhuizing”, zegt hij. “Met Grip op Wonen hebben we al veel problemen kunnen aanpakken. Ook makelaars zijn blij dat de gemeente ingrijpt in de woonsector.”

Voor huurders is er in Heerlen op verschillende manieren ondersteuning. Zo is er een rechtswinkel en bemant huurteam Zuid-Limburg het meldpunt in het kader van de Wet goed verhuurderschap. “De rechtswinkel ziet vooral huurzaken, bijvoorbeeld over vreemde contracten, erg hoge huren of achterstallig onderhoud. Het huurteam gaat vaak in woningen kijken en kent de weg naar de Huurcommissie. Zo werken we allemaal samen om het woonklimaat te verbeteren.”